ဆောင်းပါးဘောလုံးအာကစားနည်း စတင်ပေါ်ပေါက်လာပုံ
ဘောလုံးဆိုတာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူသိအများဆုံးနဲ့ အားအပါဆုံး အားကစားတစ်ခုဖြစ်ပြီး သူ့ရဲ့သမိုင်းကလည်း နှစ်ပေါင်း ထောင်ချီ ရှည်ကြာပါတယ်။ အခုလက်ရှိ ကစားနေတဲ့ ဘောလုံးပုံစံကတော့ ၁၉ ရာစုအလယ်ပိုင်းလောက်မှာ အင်္ဂလန်နိုင်ငံက စတင်ပေါ်ပေါက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ ရှေးဦးပုံစံတွေကတော့ အဲဒီ့မတိုင်ခင်ကတည်းက ကမ္ဘာ့နေရာအနှံအပြားမှာ ရှိနေခဲ့ပါတယ်။
ရှေးခေတ်ဘောလုံးရဲ့ အစ
ဘောလုံးနဲ့တူတဲ့ အသင်းလိုက်ကစားနည်းတွေရဲ့ ပထမဆုံးအထောက်အထားကို လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၃၀၀၀ ကျော်က Mesoamerican ယဉ်ကျေးမှုမှာ တွေ့ရှိခဲ့ရပါတယ်။ ဒီကစားနည်းကို Aztec တွေက "Tchatali" လို ခေါ်ခဲ့ကြပြီး ကျောက်တုံးနဲ့လုပ်ထားတဲ့ ဘောလုံးကို အသုံးပြုခဲ့ကြပါတယ်။ အထူးခြားဆုံးကတော့ ဒီကစားနည်းမှာ ရော်ဘာနဲ့လုပ်ထားတဲ့ bounces ကို သုံးခဲ့တာပါပဲ။
ဒါ့အပြင် ဘောလုံးကို ခြေထောက်နဲ့ကန်တဲ့ ပုံစံမျိုးကိုတော့ တရုတ်နိုင်ငံမှာ ဘီစီ ၃ ရာစုနဲ့ ၂ ရာစုကြားလောက်ကတည်းက "Cuju" ဆိုတဲ့အမည်နဲ့ ကစားခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီကစားနည်းကို လေးထောင့်ကွင်းပြင်ပေါ်မှာ သားရေနဲ့ချုပ်ပြီး ငှက်မွေး ဒါမှမဟုတ် သားမွေးတွေနဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ ဘောလုံးကို အသုံးပြုခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကစားနည်းရဲ့ ပြုပြင်ထားတဲ့ ပုံစံတစ်ခုဟာ ဂျပန်ကို ရောက်ရှိသွားပြီး "Kemari" လို အမည်တွင်ခဲ့ပါတယ်။
အင်္ဂလန်ရဲ့ ဘောလုံးသမိုင်း
အခုလက်ရှိ ဘောလုံးပုံစံဟာ ၁၂ ရာစုလောက်မှာ အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှာ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့တယ်လို အများစုက လက်ခံထားကြပါတယ်။ အဲဒီခေတ်က ဘောလုံးကစားနည်းတွေဟာ ဒီနေ့ခေတ်ထက် ပိုမို ကြမ်းတမ်းပြီး ကစားသမားတွေ အများကြီးပါဝင်ကြပါတယ်။ တစ်ခါတလေ မြိုထဲက လမ်းတွေ၊ လယ်ကွင်းတွေမှာပါ ကစားကြတာကြောင့် ပစ္စည်းတွေပျက်စီးတာ၊ လူတွေ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာမျိုးတွေ ဖြစ်လာပြီး အစိုးရက ဘောလုံးကစားတာကို ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာ ပိတ်ပင်ခဲ့ရပါတယ်။
ဘောလုံးနဲ့ ရပ်ဘီ ကွဲထွက်လာပုံ
၁၉ ရာစုမှာတော့ ဘောလုံးကစားနည်းဟာ ကျောင်းတွေမှာ တွင်ကျယ်လာပါတယ်။ အဲဒီခေတ်က ဘောလုံးနဲ့ ရပ်ဘီကစားနည်းကြားမှာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ကွဲပြားမှု မရှိသေးပါဘူး။ ၁၈၄၈ ခုနှစ်မှာ Cambridge မှာ စည်းမျဉ်းတွေ ရေးဆွဲဖို ကြိုးစားခဲ့ကြပေမဲ့ အားလုံး အဆင်မပြေခဲ့ပါဘူး။
နောက်ဆုံးတော့ ၁၈၆၃ ခုနှစ်မှာ လန်ဒန်မြိုမှာ ပထမဆုံး ဘောလုံးအဖွဲချုပ်ကို ဖွဲစည်းပြီး ဘောလုံးစည်းမျဉ်းတွေကို သတ်မှတ်လိုက်ပါတယ်။ အရေးအကြီးဆုံး စည်းမျဉ်းကတော့ ဘောလုံးကို လက်နဲ့ကိုင်ပြီး ပြေးတာကို ခွင့်မပြုတော့တာပါပဲ။ ဒီလို စည်းမျဉ်းတွေ သတ်မှတ်လိုက်တာကြောင့် လက်နဲ့ကစားတဲ့ ရပ်ဘီနဲ့ ခြေထောက်နဲ့သာ ကစားရတဲ့ ဘောလုံး (Association Football) ဆိုပြီး အားကစားနှစ်မျိုး ခွဲထွက်သွားခဲ့ပါတယ်။
ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘောလုံးခေတ်သို ကူးပြောင်းခြင်း
အစပိုင်းမှာ ဘောလုံးဟာ အင်္ဂလိပ် အလုပ်သမားလူတန်းစားတွေရဲ့ ဖျော်ဖြေရေးသက်သက် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်းမှာတော့ ပွဲကြီးပွဲကောင်းတွေကို ပရိသတ်ပေါင်း ၃၀,၀၀၀ အထိ လာရောက်ကြည့်ရှုလာကြပါတယ်။
ဒီလို ပွဲလက်မှတ်တွေ ရောင်းရလာတာနဲ့အမျှ အသင်းတွေဟာ အကောင်းဆုံး ကစားသမားတွေကို ခေါ်ယူဖိုအတွက် ငွေကြေးပေးချေတာတွေ စတင်လုပ်ဆောင်လာကြပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ၁၈၈၅ ခုနှစ်မှာ ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘောလုံးကစားခြင်းကို တရားဝင် ခွင့်ပြုလိုက်ပြီး သုံးနှစ်အကြာ ၁၈၈၈ မှာတော့ ဘောလုံးလိဂ်ကို ပထမဆုံး စတင်ဖွဲစည်းခဲ့ပါတယ်။ ပထမဆုံးရာသီမှာ အသင်း ၁၂ သင်းနဲ့ စတင်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းမှာ လိဂ်အဆင့်အတန်းတွေနဲ့ ချဲ့ထွင်လာခဲ့ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့အဆင့်မီ ပြိုင်ပွဲများ ပေါ်ပေါက်လာပုံ
ဘောလုံးသမိုင်းမှာ အရေးပါတဲ့ အဆင့်တွေ ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်လာပါတယ်။
FA Cup: ၁၈၇၁ ခုနှစ်မှာ ပထမဆုံး အရေးပါတဲ့ ပြိုင်ပွဲဖြစ်တဲ့ FA Cup ကို စတင်ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံတကာပွဲ: ၁၈၇၂ မှာ အင်္ဂလန်နဲ့ စကော့တလန်တို ပထမဆုံးသော နိုင်ငံတကာပွဲစဉ်ကို ကစားခဲ့ကြပါတယ်။
FIFA အဖွဲချုပ်: ၁၉၀၄ ခုနှစ်မှာ FIFA (Fédération Internationale de Football Association) အဖွဲချုပ်ကို ဖွဲစည်းခဲ့ပါတယ်။
အိုလံပစ်: ၁၉၀၈ ခုနှစ်မှာ ဘောလုံးကို အိုလံပစ်အားကစားပွဲမှာ ပထမဆုံးအကြိမ် တရားဝင် ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့ဖလား: ၁၉၃၀ မှာ ပထမဆုံးသော FIFA World Cup ကို ဥရုဂွေးနိုင်ငံမှာ စတင်ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။
ဒီလိုနဲ့ ဘောလုံးဟာ အင်္ဂလိပ်တွေရဲ့ အားကစားတစ်ခုတည်း မဟုတ်တော့ဘဲ ကမ္ဘာအနှံအပြားကို ပြန့်နှံသွားခဲ့ပြီး ယနေ့ခေတ်မှာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကြီးမားဆုံးနဲ့ လူကြိုက်အများဆုံး အားကစားအဖြစ် ရပ်တည်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
စက်တင်ဘာ ၈၊ ၂၀၂၅၊ မနက် ၁၀ နာရီ ၂၀ မိနစ်
